§12.全体座標系と固有座標系

1)座標系の回転

Fig.19に示したように全体座標系XYZ において X軸の周りに角度 θxの回転を行った後、回転後の座標系X', Y', Z'Y' 軸の周りに角度 θy の回転を行い、更にその回転後の座標系X", Y", Z"Z" 軸の周りに角度 θz の回転を行い、座標系 X"', Y'", Z"' になったとする。全体座標系XYZの点  PX0,  Y0  , Z0 は座標系XYZに固定しているとして、各回転後の座標系 X', Y', Z'X", Y", Z"X"', Y'", Z"'PX0',  Y0'  , Z0', PX0'',  Y0''  , Z0'', PX0''',  Y0'''  , Z0''' と表されるとする。

X,Y,Z軸の周りの座標系の回転

Fig.20に夫々の軸ZY'X" の周りに座標系を回転させた時の各軸の方向を向いた単位ベクトルの関係を示した。

X,Y,Z軸の周りの座標系の回転

ex  , ey   , ez をX,Y,Z軸方向の単位ベクトルとし、 ex'  , ey'   , ez'  をX’,Y’,Z’ 軸方向の単位ベクトルとするとX軸の周りに角度  θx の回転させた時Fig.20 より

ex'  =      ex               ey' =      cosθx ey+sinθx ez ez' =-sinθx ey+cosθx ez      式(12-1)

式(12-1) をex , ey , ez について解くと

ex  =    ex'                    ey =   cosθx ey'-sinθx ez' ez =  sinθx ey' +cosθx ez'  式(12-2)

また、点Pの座標はXYZ座標系でX0,  Y0  , Z0と表されるので式(12-2)を用いて

OPX0ex+ Y0 ey+ Z0 ez

  = X0ex'+Y0 cosθx ey'-sinθx ez' +Z0 sinθx ey' +cosθx ez' 

  = X0ex'+Y0 cos θx+Z0 sin θxey'+-Y0 sin θx+Z0 cos θxez'

  = X0' ex'  + Y0' ey'  + Z0' ez' 式(12-3)

 従って

X0'=X0                             Y0'  =    Y0 cos θx+Z0 sin θx Z0' = -Y0 sin θx+Z0 cos θx 式(12-4)

 逆に解くと

X0= X0'                        Y0  = Y0' cos θx-Z0'sin θx Z0  = Y0' sin θx+Z0'cos θx 式(12-5)

次にY’ 軸の周りに θy 回転させるとFig.20 より

ex''  =     cosθy ex'-sinθy ez' ey'' =  ey'                      ez'' =     sinθy ex'+cosθy ez'   式(12-6)

式(12-6) をex', ey', ez' について解くと

ex'  =     cosθy ex''+sinθy ez''       ey' =    ey''                           ez'  =     -sinθy ex'' +cosθy ez''    式(12-7)

また、Pの座標はXYZ座標系でX0'',  Y0''  , Z0'' と表せるので式(12-7)を用いて

OPX0' ex'  + Y0' ey'  + Z0' ez'

  = X0'(cosθy ex''+sinθy ez'' )+Y0'ey''+Z0'-sinθy ex''+cosθy ez'' 

  = X0'cosθy- Z0' sinθy ex''+Y0'ey''+X0' sin θy+Z0'cos θyez''

  = X0'' ex''  + Y0'' ey''  + Z0'' ez'' 式(12-8)

従って

X0''=X0'cosθy- Z0' sinθy    Y0''  =Y0'                      Z0'' =X0' sin θy+Z0'cos θy 式(12-9)

逆に解くと

X0'= X0''cosθy+ Z0'' sinθy     Y0' = Y0''                          Z0' = -X0'' sin θy+Z0''cos θy 式(12-10)

式(12-6)で ex'  , ey'   , ez'   を 式(12-1)を用いてex  , ey   , ez で表すと

ex''  = cosθy ex-sinθy -sinθx ey+cosθx ez     = cosθy ex+sinθy sinθxey-sinθy cosθx ez ey''  = cosθx ey+sinθx ez                          ez'' = sinθy ex+cosθy sinθx ey+cosθx ez      =sinθy ex-cosθy sinθx ey+cosθy cosθx ez     式(12-11)

また、点Pの座標の式(12-3)は 式(12-7)を用いて

OP =X0cosθy ex''+sinθy ez'' 

  +Y0 cos θx+Z0 sin θx ey''+-Y0 sin θx+Z0 cos θx-sinθy ex'' +cosθy ez'' 

  = X0cosθy--Y0 sin θx+Z0 cos θxsinθy ex'' +Y0 cos θx+Z0 sin θx ey''

X0sinθy+-Y0 sin θx+Z0 cos θxcosθy ez'' 式(12-13)

最後にZ" 軸の周りに  θz 回転させるとFig.20 より

 ex''' =     cosθz ex''+sinθz ey''ey'''  = -sinθz ex''+cosθz ey'' ez''' =     ez''                式(12-14)

式(12-14)をex''  , ey''   , ez'' について解くと

 ex'' =     cosθz ex'''-sinθz ey'''ey''  = sinθz ex'''+cosθz ey''' ez'' =     ez'''                 式(12-15)

また、Pの座標はXYZ座標系でX0''',  Y0'''  , Z0''' と表せるので式(12-15)を用いて

OPX0'' ex''  + Y0'' ey''  + Z0'' ez''

  = X0'' cosθz ex'''-sinθz ey'''+Y0'' sinθz ex'''+cosθz ey'''+Z0''ez'''

  = X0''cosθz+ Y0'' sinθz ex'''+-X0'' sin θz+Y0''cos θzey'''+Z0'' ez'''

  = X0''' ex'''  + Y0''' ey'''  + Z0''' ez''' 式(12-16)

従って

X0'''=X0''cosθz+ Y0'' sinθz    Y0'''  =-X0''sinθz+ Y0'' cosθz Z0''' =Z0''                         式(12-17)

逆に解くと

  X0''=X0'''cosθz- Y0''' sinθz Y0''  =X0'''sinθz+ Y0''' cosθz Z0'' =Z0'''                      式(12-18)

また式(12-14)は、ex''  , ey''   , ez'' について式(12-11)を用いると 

ex''' =     cosθz  cosθy ex+sinθy sinθxey-sinθy cosθx ez                                                         +sinθz cosθx ey+sinθx ez =     cosθzcosθy ex+ cosθz sinθy sinθx+sinθz  cosθx ey                                 +- cosθz sinθy cosθx+sinθz  sinθx ezey'''  = -sinθz  cosθy ex+sinθy sinθxey-sinθy cosθx ez                                             +cosθzcosθx ey+sinθx ez =-sinθzcosθy ex+-sinθz sinθy sinθx+cosθz  cosθx ey                                         + sinθz sinθy cosθx+cosθz  sinθx ez ez''' =     sinθy ex-cosθy sinθxey+cosθy cosθx ez                         式(12-19)

式(12-19)を逆にex , ey , ez について解く。その時式(12-2) , 式(12-7) , 式(12-15)を用いる。

ex =    ex'=    cosθy ex''+sinθy ez''                                            =    cosθy cosθz ex'''-sinθz ey'''+sinθy ez'''          =  cosθycosθz ex'''-cosθysinθzey'''  +sinθy ez'''   ey  =     cosθx ey'-sinθx ez'                                                  =      cosθx ey''-sinθx sinθy ex'' +cosθy ez''        =     cosθx sinθz ex''' +cosθz ey'''                                          -sinθx -sinθy cosθz ex'''-sinθz ey''' +cosθy ez''' =    cosθxsinθz+sinθxsinθycosθz ex'''                                 +cosθxcosθz-sinθxsinθysinθzey'''-sinθxcosθy  ez''' ez =    sinθx ey' +cosθx ez'                                                      =      sinθx ey''+cosθx sinθy ex'' +cosθy ez''          =     sinθx sinθz ex''' +cosθz ey'''                                            +cosθx sinθy cosθz ex'''-sinθz ey''' +cosθy ez''' =    sinθxsinθz-cosθxsinθycosθz ex'''                                  +sinθxcosθz+cosθxsinθysinθzey'''+cosθxcosθy  ez''' 式(12-20)

式(12-13)は式(12-15)を用いると

OP

X0cosθy--Y0 sin θx+Z0 cos θxsinθy cosθz ex'''-sinθz ey'''

+Y0 cos θx+Z0 sin θx sinθz ex''' +cosθz ey'''

X0sinθy+-Y0 sin θx+Z0 cos θxcosθy ez'''

=X0cosθy--Y0 sin θx+Z0 cos θxsinθy cosθz+Y0 cos θx+Z0 sin θxsinθzex'''

+-X0cosθy--Y0 sin θx+Z0 cos θxsinθy sinθz+Y0 cos θx+Z0 sin θxcosθzey'''

X0sinθy+-Y0 sin θx+Z0 cos θxcosθy ez''' 式(12-21)

となる。

--------磁石専用磁場計算アプリケーション(Kojimag)に興味がある方はこちらへ--------

このサイトの基礎計算式を基に磁石専用アプリケーションを開発しました。
こちらから”磁石専用磁場計算アプリケーション(Kojimag)”からKojimagの詳細について確認できます。



公開日:2011年3月27日      更新日:2023年10月16日
作成者:児島 伸生
連絡先:
2011-2023 Copyright by Kojimag